Debekatuta dago klasetik ateratzea

Eskola Desparekotasuna ikastaroaren kronika eta ondorioak

Joan den martxoaren 18an amaitu zen Eskola Desparekotasuna ikastaroaren bigarren edizioa. Bost saioko azken saioa izan zen. Hamaika, 2023ko data hauetan ospatutako lehen edizioko saioak kontatzen baditugu ere. Taldearen hitzorduei amaiera emango zien eztabaidan, gure elkarrizketen abiapuntuko galderara itzuli ginen: Zein da eskolaren funtzio soziala?

Eta galderak funtsezko arrakala batera eraman gintuen hizpide dugun gaian: promesaren eta errealitatearen arteko distantzia irekia. Hezkuntzaren promesa gizartea batera garatzea eta gizabanakoentzako aukerak sortzea bada, hezkuntzaren funtzionamenduak antz handiagoa du esklusen sistemarekin, hau da, desparekotasun sozialak betikotzeko ibilbide funtzional estankoekin. [1]

Gainera, krisi eta ziurgabetasun aldien segida luzean, arlo kolektiboan dugun konfiantza orok atzera egiten du gizarte-maila desberdinek existentziaren baldintza materialak ezin ziurtatzeko duten beldurraren aurrean. Garai latzetan, sen onak honetara jotzen du: ahal duena salba dadila. Errepasoa egiten badugu, bai 2023ko bai 2024ko ikasturteko ia aipu guztietan, honako hipotesi hau babesten duten adibideak aurkitu ditugu: hezkuntzaren arloan, aukeratzeko askatasuna segregazio sozialaren alde atsegina da. Aukera-aniztasunak (pribatua, itundua eta publikoa, eta azken horren barruan hizkuntza-eredu desberdinak) ez du eskola-ibilbide baliokiderik sortzen, baizik eta kontrakoa dena: errentaren eta kultura-kapitalaren araberako estratifikazio nabarmena duen hostopila. [2]

Estatuak, ulertu dugunez, ustekabean funtzionatzen du hemen. Ez du hezkuntza bezalako interes komunekoa den sektoreko merkatuaren funtzionamendua eteten, baizik eta merkatu sui generis bat sortzen eta arautzen du, hau da, kontsumitzaileari aurkezten zaizkion eremu publikoaren barruko zein kanpoko aukeren azoka. Aukeren artean sartzen dira bai britaniar ikastetxe pribatuko uniformeko lehen hezkuntza, bai euskarazko hezkuntza publikoa, bigarren hezkuntza nekez amaitzen ez dutenentzat oinarrizko lanbide-heziketa, edota nazioarteko eta ikerketako batxilergoak. Aukera horietako bakoitzak ondorengo prestakuntza eta lan ibilbideak baldintzatzen ditu, eta, aldi berean, errenta eta posizio sozialak baldintzatzen du haietarako sarbidea. Argi dago jatorriak gure bidea baldintzatzen duela. [3]

Publikotik kanpo, administrazioek legeak egiten eta finantzatzen dituzte, eskola pribatuak eta itunpekoak errenta altu eta ertain-altuen erreserba gisa funtzionatzen jarrai dezaten, atzerakada demografiko sakoneko testuinguru batean. Arlo publikoaren barruan, segregazio-prozesu bera errepikatzen da mekanismo berriagoekin eta finagoekin, pobretutako sektoreak bereiztera eta urruntzera bideratuta daudenak. Arauaren desplazamendu horien guztien ekimena klase ertainena izaten da askotan, hau da, Estatuari beren eskaerak formulatzen eta aurrera ateratzen dakiten gizarte-geruzena. [4]

Eraldaketa horien guztien ondorioz, euskarazko hezkuntza bidegurutze batean dago. Aldi berean, historikoki ukatutako hizkuntza-eskubidea gauzatzeko bidea da, eta klase ertaineko posizioetara (bereziki enplegu publikora) sartzeko giltza, proletariotza arrazializatuko eta migratzaileko gazteen geruzetatik pixkanaka, materialki eta sinbolikoki, bereizteko prozesuan. [5]

Hazkunde eta metatze kapitalistaren ereduaren krisi iraunkor eta sakon baten testuinguruan, azken batean, hezkuntzaren zentzuaren krisia sumatzen da. Zertarako eskola? Lan-merkatuan eraldaketa handiak sumatzen ditugu, ezagutzaren rolean aldaketa sakonak.

Hala ere, taldearen elkarrizketek ihes egin dute, behin eta berriz, katastrofismoaren edozein noraezetik. Joera ez da helmuga, eta hezkuntza-praktika emantzipatzaileen gaur egungo erreferente eta adibide historiko nahikoak daude, eta errepasatu egin ditugu erronkei berriro heltzeko. Zer aukera ematen ditu krisi honek? Nola bultzatu berdintasunezko hezkuntza diskurtsoak eta praktikak? Nola formulatzen eta bultzatzen dira eskari proletarioak eskolan? Nola kendu eskola-segregazioa sen onetik eta nola sartu eztabaida publikoan eta ikastetxeetan menpeko klaseen prestakuntza-interesak? [6]

Ikastaroaren esperientziak eztabaida hau hasteko aukera eman digu, baina haratago joateko beharra sentitzen dugu. Beraz, Katakrak Ikasketa Zentroaren barruan, orain ikerketa, asaldura eta esperimentazio hezitzailerako talde ireki gisa, Eskola Desparekotasuna bere jarduera luzatzen duela iragartzeko gustua dugu. Ikastaroaren ondorio garrantzitsuena hau da eta hemen partekatu nahi genuen. Laster jarraituko dugu prestatzen ari garen lan ildoen berri ematen. Taldean sartu nahi baduzu edo edozein kontsulta edo proposamen egin nahi badiguzu, idatz iezaguzu ikastaroak@katakrak.net helbidera.

[estekak]
[1] Desigualdad escolar 2023. 1. Saioa: Emmanuel Rodríguez y Armando Cuenca
[2] Desigualdad escolar 2023. 4. Saioa: Cristina Orio
[3] Desigualdad escolar 2023. 4. Saioa: Cristina Orio
[4] Desigualdad escolar 2024. 1. Saioa: Fernanda Rodríguez y Armando Cuenca
[5] Desigualdad escolar 2023. 3. Saioa: Nora Salbotx
[6] Desigualdad escolar 2024. 2. Saioa: Gorka Barguilla